Faux amis (2)

Czy lis jest gładki? Być może, osobiście nie sprawdzałem. Czy zatem lis (czyli renard) ma cokolwiek wspólnego z francuskim lisse, które znaczy gładki? A i owszem, są to bowiem nie tylko faux amis, ale również homophones, czyli homofony, które mogą być też przy okazji homonimami (homonymes).

Dla ułatwienia: homonimy są pojęciem szerszym, określającym wyrazy o różnych znaczeniach, lecz takiej samej wymowie (wtedy mówimy o homofonach) lub pisowni (wtedy będą to homografy, czyli homographes). W języku polskim najlepiej ilustruje to zamek, który może mieć znaczenie urządzenia do zamykania, jak również warownej budowli i zawiera à la fois (jednocześnie) cechy homofonów i homografów.

Przykłady homofonów we francuskim to pary takie jak pies (chien) i pièce (w zależności od kontekstu: część, pokój, moneta, sztuka, etc), staż (czyli ancienneté) i stage (czyli np. praktyka) czy chociażby trup (cadavre) i troupe (czyli trupa, tudzież oddział, gromada czy stado).

Naturalnie nie każdy homofon czy homograf będzie homonimem, na przykład akt i acte, chociaż tutaj sytuacja trochę się komplikuje, bo o ile w przypadkach takich jak: ‘akt wandalizmu’, ‘akt wiary’, ‘akt sztuki teatralnej’, ‘akt prawny’, ‘akt notarialny’ mamy do czynienia z takim samym znaczeniem, to już akt jako obraz tłumaczony będzie raczej jako nu. Proste, prawda?

Czas

Kolejna przerwa w pisaniu, wynikająca nawet nie z braku pomysłów, ale avant tout (przede wszystkim) z braku czasu. A skoro o nim mowa: czas, czyli temps, potrafi nastręczyć problemów, zwłaszcza gdy chodzi o wyrażenia skostniałe i obecne w nich rodzajniki. No bo jak wytłumaczyć różnicę pomiędzy avoir le temps i avoir du temps, skoro oba wyrażenia znaczą właściwie to samo?

Otóż najczęściej używa się właśnie avoir le temps de (mieć na coś czas), zarówno w zdaniach twierdzących, jak i przeczących. Zaś avoir du temps pojawia się przede wszystkim dużo rzadziej, w wyrażeniach takich jak np. ‘J’ai du temps libre’ ('Mam wolny czas') czy nawet prostszych: ‘J’ai du temps’ ('Mam czas') i łączy się z à lub pour, a w przeczeniach najczęściej przechodzi z du na de.

Trudne? Niekoniecznie – wystarczy tylko umiejętnie sobie to wyjaśnić:

‘Mam czas’ można powiedzieć na dwa sposoby: ‘J’ai le temps’ oraz ‘J’ai du temps’. Jeśli chcemy powiedzieć ‘Nie mam czasu’ (w sensie jak najbardziej ogólnym), to powiemy ‘Je n’ai pas le temps’. Będzie to bardziej logiczne, kiedy do zdania dodamy wcale, czyli du tout – ‘Je n’ai pas du tout le temps’. 

Z drugiej strony avoir du temps możemy poniekąd potraktować jako wyrażenie określające czas dostępny na coś bardziej konkretnego, na przykład ‘J’ai du temps pour moi’ (‘Mam czas dla siebie’). W zdaniu przeczącym będzie wtedy ‘Je n’ai pas de temps pour moi’ (‘Nie mam czasu dla siebie’). 

I wreszcie na koniec wyrażenia un peu de (trochę), assez de (wystarczająco), beaucoup de (dużo), etc. Tutaj sprawa jest prosta: de zostaje w postaci całkowicie niezmienionej, zatem powiemy ‘J’ai beaucoup de temps pour moi’ (‘Mam dla siebie dużo czasu’). 

Czego sobie i Wam gorąco życzę. 

PS. Zainteresowanym źródłem filmu i całego przedsięwzięcia polecam poczytanie o Les Enfoirés w Wikipedii lub bezpośrednio na oficjalnej stronie www.enfoires.com